Tóm gọn: Japanese Whisky

Nguồn gốc

Whisky Nhật có xuất xứ Nhật Bản và được biết đến với sự phong phú về phong cách. Nó không bị gò bó vào một khuôn mẫu, mà mang đến nhiều loại hương vị và đặc trưng khác nhau.

Điều gì tạo nên Whisky Nhật?

Whisky Nhật Bản có nhiều điểm tương đồng với Scotch, nhờ việc sử dụng rộng rãi lúa mạch đã lên mầm (malted barley) làm thành phần chính và việc pha trộn whisky mạch nha (malt) và whisky ngũ cốc (grain). Một số nhà máy chưng cất Nhật Bản đang sản xuất rượu mạnh ủ lâu năm làm từ gạo, được bán dưới dạng whisky gạo (rice whiskies) để xuất khẩu bên ngoài Nhật Bản.

Whisky Nhật được làm như thế nào?

Giống như Scotland, Ireland, Mỹ hay Canada, whisky Nhật Bản được tạo ra từ cả hai loại nồi chưng cất: dạng “củ hành” (pot still) và dạng cột (column still).

Khác với nhiều quốc gia, Nhật Bản có khá ít quy định khắt khe về sản xuất whisky. Mãi đến năm 2021, Hiệp hội các Nhà sản xuất Rượu mạnh và Rượu mùi Nhật Bản mới đưa ra hướng dẫn tự nguyện về ghi nhãn, nhằm minh bạch hóa nguồn gốc whisky được chưng cất, pha trộn, hoặc đóng chai tại Nhật.

Một điều thú vị là whisky Nhật thường được pha trộn với whisky nhập khẩu (từ Scotland, hoặc các nước khác). Lý do là các nhà máy Nhật Bản khó có thể tự sản xuất mọi loại whisky họ cần, và họ cũng ít trao đổi, mua bán thùng ủ với nhau (khác với các nhà máy ở Scotland hay Ireland). Về thùng ủ, whisky Nhật cũng rất đa dạng, từ thùng gỗ sồi trắng ex-bourbon quen thuộc đến thùng gỗ sồi mizunara quý hiếm. Sự tự do trong quy định này tạo điều kiện cho sáng tạo, nhưng đôi khi cũng khiến người yêu whisky “đau đầu” khi truy tìm nguồn gốc sản phẩm.

Ngoài single malt và blended whisky, Nhật Bản còn có một loại whisky độc đáo: whisky gạo (rice whisky, hay koji whisky). Loại rượu này làm từ 100% gạo, được xử lý bằng nấm mốc koji và chưng cất theo kiểu shochu, sau đó ủ nhiều năm trong các loại thùng khác nhau. Dù không đạt chuẩn shochu của Nhật (do màu sắc), whisky gạo vẫn được xuất khẩu sang Mỹ và nhiều nước khác.

Các thương hiệu nổi tiếng tại Nhật Bản

Muốn làm quen với whisky Nhật? Hãy bắt đầu với Suntory Whisky Toki hoặc Hibiki Japanese Harmony. Hai loại blended whisky này dễ tìm, dễ uống vì hương vị nhẹ nhàng, thanh thoát. Thử pha kiểu Highball (thêm soda và đá) như người Nhật xem sao!

Nếu muốn khám phá sâu hơn, đừng bỏ qua Coffey Grain và Coffey Malt của Nikka. Chúng mang đến trải nghiệm khác biệt: một bên là whisky ngũ cốc, một bên là whisky mạch nha, cùng được chưng cất bằng nồi Coffey độc đáo. Hoặc, bạn có thể tìm hiểu phong cách riêng của hai nhà máy Nikka qua single malt Yoichi và Miyagikyo.

Tìm whisky Nhật có số năm tuổi (age statement) giờ đây không dễ, mà giá cũng “chát”. Nhưng nếu có cơ hội, hãy thử Yamazaki, Hakushu, hoặc Hibiki (từ 12 năm tuổi trở lên). Gần đây, một số nhà làm whisky Nhật Bản nhỏ hơn cũng rất đáng chú ý, như Chichibu, Karuizawa, Akashi, hay Iwai (của Mars Shinshu).

À, đừng quên whisky gạo Nhật Bản nhé! Một vài cái tên để bạn tham khảo: Ohishi, Fukano, Kikori, và Shibui.

Các câu hỏi thường gặp

Vì sao whisky Nhật “xịn” mà giá mềm lại khó kiếm?

Vài năm trở lại đây, dân sành whisky thế giới “phát cuồng” vì whisky Nhật. Kéo theo đó là cơn khát hàng Nhật “xịn”. Tiếc thay, các lò rượu Nhật không kịp trở tay trước cơn sốt này, cung không đủ cầu. Đơn giản vì whisky cần thời gian ủ mà!

Để giải quyết, các ông lớn như Suntory, Nikka đành giảm bớt lượng whisky có số năm tuổi (age-statement), thay bằng loại không số (non-age statement). Mấy chai phổ thông như Hibiki Japanese Harmony hay Suntory Whisky Toki thì dễ kiếm, chứ single malt ủ lâu năm thì còn khan hiếm dài dài, vì các lò rượu còn đang lo tích trữ hàng.

Sao single malt Nhật lại giống Scotch thế?

Chuyện là thế này, các cụ tổ ngành whisky Nhật hồi đầu thế kỷ 20 đã “tầm sư học đạo” ở Scotland, bê kha khá bí kíp về. Nên single malt Nhật cũng có nhiều nét giống. Cơ mà, whisky Nhật vẫn có cái chất riêng: đề cao sự cân bằng, hài hòa, lại có văn hóa uống cocktail, Highball rất đặc trưng. Còn theo luật, chỉ có whisky sản xuất và ủ tại Scotland mới được gọi là Scotch.

Whisky Nhật mà lại pha rượu nước khác, lạ nhỉ?

Ở Nhật, không có luật nào cấm pha whisky ngoại vào whisky nội, miễn là… không nói ra! Kiểu, các nhà sản xuất được phép “thêm thắt”, nhưng ít khi công khai. Bà Rosemary Gallagher, bên Hiệp hội Rượu Whisky Scotch (SWA), có nói: “Trộn Scotch với whisky các nước khác không sai, miễn là nhãn mác không lừa người ta rằng đó là Scotch xịn. Mà ở Nhật, chúng tôi cũng chưa thấy có định nghĩa chính thức nào về whisky cả.”

Thế còn whisky gạo?

Nhật Bản có một số loại rượu mạnh ủ lâu năm làm từ gạo. Ở Nhật, mấy loại này không được gọi là whisky. Nhưng sang đến Mỹ, Cục Thuế và Thương mại Rượu và Thuốc lá (TTB) lại coi gạo là ngũ cốc, nên các sản phẩm này nghiễm nhiên thành “whisky”.

“Pure malt” là gì?

Thấy chai whisky Nhật nào ghi “Pure Malt”, như Nikka Taketsuru Pure Malt chẳng hạn, thì đó là loại whisky 100% lúa mạch mạch nha, nhưng được pha trộn từ nhiều lò rượu khác nhau (giống như blended malt của Scotch).